Ο Αγρός ταξίδεψε το καλοκαίρι στην Ουγγαρία!

Μπορεί να πήγαμε διακοπές και να σκορπίσαμε σε όλες τις παραλίες της Ελλάδος(και μη), αλλά στο μυαλό μας πάντα είναι οι αναζητήσεις μας για τη φύση και την καλλιέργεια, γενικότερα τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και αν τελικά (!)έχουμε κάποια σχέση ,ή από καιρό έχουν χωριστεί οι δρόμοι μας …

Με αυτές τις σκέψεις στο κεφάλι μου ξεκίνησα τον Ιούλιο και επισκέφθηκα την μικρή πόλη με το όνομα Nagykallo στην περιοχή Magyarország  της Ουγγαρίας κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία και τη Ρουμανία, μια μικρή πόλη 10 χιλλιάδων κατοίκων, όπου στα πλαίσια του προγραμμάτος Erasmus + γινόταν ένα πρόγραμμα με τίτλο “Our garden, our life”. Πολυ φαντασμαγορικός τίτλος και προλαβαίνοντας τα ερωτηματικά που γεννιούνται αυτή τη στιγμή στο κεφάλι σας, όχι δεν ήταν κάποιο σεμινάριο εσωτερικής αναζήτησης σε σχέση με τη φύση. Ο σκοπός του σεμιναρίου ήταν πολύ πιο απλός… Ήταν να δημιουργήσουμε ένα “community garden” (“κήπο της κοινότητας”, η ακριβής μετάφραση ή αλλιώς έναν “αστικό αγρό”, καλύτερα) για κάποιες οικογένειες όπου δεν είχαν τον χώρο και τους πόρους για να δημιουργήσουν από μόνες τους. Το πρόγραμμα διοργανονόταν από ένα τοπικό σύλλογο και με τη χρηματοδότηση του Erasmus + καλούσε νέους από πολλές χώρες της Ευρώπης (Σλοβενία,Ελλάδα,Ιταλία,Βουλγαρία,Ρουμανία κ.α) για να συμβάλουν στην δημιουργία αυτού του κήπου.

Φυσικά η πρώτη ερώτηση που μου ήρθε στο μυαλό είναι πως γενήθηκε αυτή η ανάγκη; Η απάντηση μου δώθηκε αργότερα ρωτώντας τον ντόπιο φίλο μου, τον Μπενεντεκ, ο οποίος μου εξήγησε : καθώς αναπτύχθηκε το Nagykallo από μία άκρως αγροτική κωμόπολη σε μία μικρή πόλη που προσφέρει και υπηρεσίες στα γύρω χωριά, χτίστηκαν και πολυκατοικίες για την στέγαση νέων κατοίκων με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν οικογένειες χωρίς να έχει στην ιδιοκτησία της κάποια καλλιεργήσιμη γη, ούτε καν αυλή. Αυτό το γεγονός είναι ενδιαφέρον και χρήσιμο και για τα ελληνικά δεδομένα, εφ όσον κάτι παρόμοιο έγινε με την εντατική αστικοποίηση στις ελληνικές πόλεις και ιδιαιτέρως στην Αθήνα. Φαίνεται πως η ανάγκη για αστικούς αγρούς και ακόμα καλύτερα συλλογικούς αγρούς/ κοινοτικούς αγρούς είναι ένα φαινόμενο της εποχής με ρίζες στις αλλαγές που συμβαίνουν στην οικονομία, στον πληθυσμό και σε πολλούς άλλους τομείς.

 

Η δικιά μου θέση και τα δικά μου εφόδια, ήταν αυτό το οποίο ήξερα από τον αστικό μας αγρό εδώ στο Χαλάνδρι. Ένιωθα ότι θα μάθω από κάποιους ειδικούς περισσότερα για την περμακουλτούρα ίσως και θα πάρω εμπειρία και πρακτικές γνώσεις υλοποιώντας το εγχείρημα. Τελικά… μάλλον η δεύτερη προσδοκία μου επιτεύχθηκε περισσότερο εφόσον το εγχείρημα ήταν πλήρως αυτοοργανωμένο, τόσο…όπου δεν υπήρχε κάποιος που να έχει ξανακάνει κάτι παρόμοιο. Σε αυτό το κενό, ήρθε η εμπειρία του Αγρού να συνδιαστεί με την όρεξη άλλων 35 νέων και να δημιουργήσουμε κάτι που καιρό προσπαθούσα για τον Αγρό, έναν κήπο σχεδιασμένο εξ αρχής οι λεπτομέριες του και ακουλουθώντας κάποιες αρχές της περμακουλτούρας από τη βάση του.

Τι εννοώ; Ήρθε η ώρα να εξηγήσω τις λεπτομέριες του πρότζεκτ για να καταλαβαινόμαστε. Αρχικά αυτή η ομάδα ,πολύ ανομοιγενής στην σύσταση της, γνωρίστηκε μέσα από παιχνίδια και ασκήσεις της μη-τυπικής μάθησης και έθεσε τις βάσεις της συμβίωσης της μέσα από κοινά συμφωνηθέντες κανόνες. Στη συνέχεια υπό την καθοδήγηση της εμψυχώτριας, Κάτα, μία πολύ γλυκιά και ικανή Ουγγαρέζα, αρχίσαμε να μπαίνουμε στο θέμα και να φαντασιωνόμαστε πως θα ήταν για μας ένα ονειρικός αγρός/κήπος, όπου στη συνέχεια τον ζωγραφίσαμε. Αυτός ήταν σημαντικό για να δούμε τι ο καθένας ήθελε να φέρει σε αυτό το εγχείρημα και πως το φαντάζεται να υλοποιείτε. Ύστερα από αυτό, παρουσιάσαμε μεταξύ μας τους αστικούς αγρούς που γνωρίζουμε στις χώρες μας όπου κι εγώ έκανα μια παρουσίαση του Αγρού και των υπόλοιπων κοινοτήτων που γνωρίζω στην Ελλάδα. Η κεράλοιφη μάλιστα του Αγρού, μάλιστα , έκανε θράυση εφόσον όλοι ενθουσιάστηκαν με το άρωμα της και με τι άλλο; το ελαιόλαδο!

Στη συνέχεια μπήκαμε στο ψητό. Μία βόλτα στο άδειο προς το παρόν κτήμα όπου θα δημιουργούσαμε τον κήπο. Μια μικρή απελπισία μας έπιασε όταν μάθαμε ότι εκεί χρειάζεται να χωρέσει ένας κήπος για 6 οικογένειες. Ο χώρος φαινόταν μικρός και μεγάλο μέρος του σκιαζόταν από κλαδιά. Αργότερα μάθαμε ότι μέχρι την ημέρα που θα μπούμε για δουλειά θα έχουν κλαδευτεί τα δένδρα και θα έχουν κοπεί τα αγριόχορτα, αυτό μας έκανε λιγότερο αγχωμένους. Η τοποθεσία ήταν ιδανική για έναν αστικό αγρό εφ’ όσον ήταν δίπλα στη δημοτική παιδική χαρά και τα γήπεδα μπάσκετ όπου μαζεύεται ο κόσμος το απόγευμα. Το εγχείρημα θα ήταν ένα κοινοτικό εγχείρημα όπου κάπως θα έδινε το παράδειγμα συνεργασίας και στην υπόλοιπη πόλη.

Ο φίλος Μπενεντεκ δίπλα στη αφίσα που καλεί την πόλη να συμμετάσχει στις εργασίες δημιουργίας του κήπου.

Καθισμένοι μπροστα στο άδειο κτήμα συναντήσαμε για πρώτη φορά κάποιες από τις οικογένειες για τις οποίες προοριζόταν ο κήπος. Μας μίλησαν για το τι θα ήθελαν εκείνοι και τι λαχανικά θα ήθελαν να βάλουν μετά εκεί. Η διαδικασία δεν ήταν πολύ άνετη για εκείνους οπότε δεν πήραμε όσες πληροφορίες θα θέλαμε, η διαδικασία της συνέντευξης θα πρέπει να είναι μία πιο ευαίσθητη διαδικασία κατάλαβα. Εκεί για πρώτη φορά μάθαμε ότι ένα κομμάτι του κήπου θα απευθήνεται σε άτομα με ειδικές ανάγκες. Στην αρχή μου ακούστηκε τρομακτικά δύσκολο αλλά όσο περισσότερο το σκεφτόμουν τόσο περισσότερο μεταμορφονόταν σε πρόκληση. Τα ερωτηματικά άρχιζαν να ξεπετάγονται και να τρυπάνε τον εγκέφαλο μου. Πως θα είναι προσβάσιμο, τι θα τους ταίριαζε κτλπ. . Ιδεές ξεπετάγονταν την ώρα που τρώγαμε βραδινό και ακόμα και την ώρα που κοιμόμασταν σε μορφή ονείρου.Πλέον είχε αρχίσει να γίνεται δικό μας πρότζεκτ.

Εκείνη την ημέρα ωστόσο προέκυψε και η πρώτη ιδεολογική διαφωνία που είχε να κάνει με τον τρόπο ιδιοκτησίας του κήπου αλλά δεν είμασταν εμείς εκεί για να αποφασίσουμε για αυτό. Ναι μεν ο χώρος θα άνηκε σε όλους αλλά η κάθε οικογένεια ήθελε τον δικό της χώρο μέσα σε αυτό, δηλαδή ένα μοντέλο ατομικής καλλιέργειας. Συνηθισμένος από τον Αγρό όπου εκεί με ομοφωνία έχουμε πολλές φορές απορρίψει αυτό το μοντέλο, πιστεύουμε μόνο όταν η καλλιέργεια είναι συλλογική τότε και η ευθήνη είναι συλλογική , τότε και η νοοτροπία είναι συλλογική. Αυτό δημιουργεί κοινότητα. Αλλιώς αναπαράγουμε ένα σύστημα ιδιοκτησίας που έχει δημιουργήσει τόσα προβλήματα στην κοινωνία….

Την επόμενη μέρα πήραμε στα χέρια μας ένα πρόχειρο τοπογραφικό του χώρου με διαστάσεις έτσι ώστε να ξεκινήσει ο σχεδιασμός.  Με αρκετά μαθηματικά και πολλούς υπολογισμούς χωρίσαμε τον χώρο σε 7 κομμάτια από τα οποία: 5 για τις οικογένειες, 1 για ΑμεΑ και 1 κοινό χώρο. Στον χώρο για τα ΑμεΑ δώθηκε προτεραιότητα άρα και περισσότερος χώρος ενώ για τα υπόλοιπα μοιράστηκε ισάξια. Φυσικά υπήρχαν ακόμα πολλα ερωτηματικά: Πόσες ώρες ήλιου έχει ο κάθε χώρος; είναι παντού επίπεδα ; πως συσορεύονται τα νερα ; ποιά μέρη είναι πιο κατάλληλα για καλλιέργεια και ποιά όχι; Τα ερωτηματικά δεν με άφηναν σε ησυχία οπότε πήρα το ποδήλατο με τον φίλο μου τον Μπενεντεκ και γυρίσαμε στο κτήμα (εκτός προγράμματος) και το παρατηρήσαμε ξανά αυτη τη στιγμή μια άλλη ώρα της ημέρας. Εκεί θυμήθηκα τον Κώστα από τον Αγρό, ο οποίος μιλούσε για αυτή τη διαδικασία με μεγάλο πάθος και ότι κανονικά θέλει ένα χρόνο για να παρατηρήσεις συνολικά ένα οικοσύστημα/κτήμα. Τόσοι πολλοί οι παράγοντες που αλλάζουν ανάλογα με την εποχή!

Το κτήμα (πριν)

Εμείς όμως αρκεστήκαμε σε αυτό διότι τις περισσότερες φορές στη ζωή τα πράγματα δεν είναι ιδανικά και χρειάζεται να προσαρμόζεσαι. Οι χώροι πλέον στο κτήμα ήταν 7 και αναλόγως χωριστήκαμε σε 7 ομάδες εργασίας με κάποια έξτρα άτομα άτυπα να συντονίζουν την διαδικασία. Μέσα σε αυτά ήμουν κι εγώ,εφόσον φαινόταν ότι η μικρή μου εμπειρία από τον Αγρό και τα μαθηματικά μου, ήταν πολύ χρήσιμα για αυτό που θα κάναμε. Η ομάδα με το χώρο για τα ΑμέΑ ανέλαβε ένα δύσκολο έργο οπότε υποσχεθήκαμε να βοηθάμε όλοι σε αυτό. Και τώρα τι; Τι θα φτιάξουμε τελικά; Στην παρουσίαση μου για τον Αγρό είχα αναφέρει τον τρόπο καλλιέργειας με παρτέρια, οπότε ήρθε στο τραπέζι ως πρόταση. Φαινόταν απλή ιδέα και με υλικά θα μπορούσαμε να βρούμε τοπικά όπως ξύλα, κλαδιά, χαρτόνι, κομποστ.

Μετά από κουβέντες και λίγο ψάξιμο στο ίντερνετ και βίντεο της Τίνας (Λυμπέρη) όπου εμπιστεύομαι πολύ σε ότι έχει να κάνει με περμακουλτούρα, καταλήξαμε στα εξής:

-30 εκ. ύψος και 1 μέτρο πλάτος τα παρτέρια. Το μήκος του διαμόρφωνε η ομάδα αναλόγως με το σχήμα του κήπου της.

-Στρώσεις:

κλαδιά όπου κόπηκαν από τα δένδρα του κτήματος. Τα κλαδιά έπρεπε να καπούν στο κατάλληλο μέγεθος. Ούτε πολύ μεγάλα ούτε πολύ μικρά.

Χαρτόνι όπου υπήρχε σε αφθονία στο κοντινό σουπερμάρκετ. Προτιμούμε το καφέ χαρτόνι χωρίς χρωτικές πάνω του.

Χώμα απλό. Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε το χώμα του κτήματος αλλά για να συμβεί το έργο σε 2 μέρες ένα φορτηγό έφερε χώμα από μία κοντινή περιοχή.

Κοπριά ή Κομποστ. Ζητήθηκε οργανικό κομπόστ ή τουλάχιστον ζωική κοπριά. Αλλά τελικά υπήρχε δωρεάν και σε αφθονία ανθρώπινη κοπριά χωνεμένη με άχυρο 2-3 χρόνων. Αυτή η επιλογή έφερε κάποιες αμφιβολίες αλλά τελικά χρησιμοποιήθηκε.

-Διαδρόμους: Προτεινόμενοι διάδρομοι ήταν 1 μέτρο πλάτος.

Με αυτά στο μυαλό, η κάθε ομάδα άρχισε να διεργάζεται τις πληροφορίες και να σχεδιάζει τον κήπο.

Την επόμενη μέρα οι διοργανωτές σκέφτηκαν ότι μπορεί να χρειαζόμασταν περισσότερες πληροφορίες για την καλλιέργεια και την περμακουλτούρα οπότε ταξιδέψαμε στη βόρεια Ουγγαρία σε ένα Ινστιτούτο Περμακουλτούρας. Εκεί, προς μεγάλη μου έκπληξη, είδαμε ανθρώπους που εφαρμόζανε την περμακουλτούρα για χρόνια και είχαν μεθοδοποιήσει διάφορες από τις τενικές. Γυρίζοντας το αγρόκτημα τους, στην αρχή μας δείξανε τον τρόπου που θερμαίνονται τον χειμώνα μέσω μίας ταιράστιας κτιστής με τούβλα σόμπας, ακουλουθώντας τον τρόπο που το χτίζουν οι σκαδιναβοί. Στην ουσία η σόμπα έχει δύο δωμάτια όπου ένα γίνεται η καύση των ξύλων και στο άλλο διοχετευόνται τα αέρια της κάψης.

Στη συνέχεια, το σύστημα καθαρισμού των γκρι νερών (ντουζ, κουζίνα κτλπ) με 3 επίπεδα [καλαμιές,πέτρες, καθαρό νερό], τους δύο αποξηραντές τους χτισμένους εσωτερικά με ανακυκλωμένα κουτάκια μπύρας βαμμένα μάυρα [μου έδωσαν και φυλλάδιο με οδηγίες κατασκευής του]. Στο αποξηραντήρια μου έκανε εντύπωση όπου βάζουνε τα ξύλα. Η διαφορά με την Ελλάδα είναι στο κλίμα οπότε χρειάζεται αυτή η ενέργεια.

Μετά από όλα αυτά, περάσαμε στο πραγματικά ενδιαφέρον κομμάτι. Πήγαμε στο κτήμα τους όπου μου εξήγησαν ακουλουθούν τη λογική του deep mulching. Αυτό σημαίνει ότι κυρίως του σκοπός είναι να χτίζουν χώμα προς τα πάνω χωρίς να οργώνουν. Κάθε χρόνο το φθινόπωρο μαζέυουν τα φύλλα από τα δένδρα τα ανακατέβουν κοπριά και οργανική ύλη και φτιάχνουν ένα στρώμα τουλάχιστον 10 εκατοστών mulch. Αυτό κάθε χρόνο εμπλουτίζεται διότι μέσα σε αυτό το χρόνο έχει κομποστοποιηθεί σε χούμους. Τα φυτά φυτεύονται σε αυτό το χούμους και όχι πιο βαθυα. Το mulch αυτό για την Ουγγαρία είναι αρκετό έτσι ώστε να σχεδόν να μη χρειάζονται πότισμα τα φυτά. Φυσικά αυτό αλλάζει αναλόγως με το κλίμα της περιοχής και την βροχόπτωση αλλά είναι αλήθεια ότι μειώνει σημαντικά την ανάγκη για πότισμα εφ όσον κατακρατάει πολύ υγρασία σε σχέση με την παραδοσιακή καλλιέργεια.

 

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που μας δώσανε εκεί είναι για τα θρεπτικά στοιχεία των καρπών ενός αγροκτήματος περμακουλτούρας. Έχουν γίνει έρευνες (ζήτησα την πηγή αλλά δεν την πήρα στα χέρια μου τελικά) που δείχνουν ότι ένα μήλο καλλιεργημένο συμβατικά περιέχει 1 μονάδα θρεπτικών συστατικών, 10 εαν έχει καλλιεργηθεί βιολογικά και 100 εαν έχει καλλιεργηθεί με περμακουλτούρα. [Εάν κάποιος έχει στα χέρια του κάποια παρόμοια έρευνα, παρακαλώ ας την στείλει στο μέιλ του Αγρού προς επιβεβαίωση]

Πριν φύγω, συνάντησα έναν συμπαθητικό αγρότη όπου μου ανέφερε ότι ακουλουθεί την μέθοδο του deep mulching τα τελευταία 10 χρόνια και έχει δημιουργήσει πάνω από 50 εκατοστά χούμους στο χωράφι του. Το αποκάλεσε “παράδεισο”. Επίσης μου είπε ότι στον χώρο εκείνο μόλις είχε τελειώσει ένα συνέδριο περμακουλτούρας όπου άνθρωποι από γειτονικές χώρες είχαν παρεβρεθεί για να ανταλλάξουν εμπειρίες για την περμακουλτούρα. Στο λεοφωρείο του γυρισμού ένιωθα γεμάτος και έτοιμος για το πρότζεκτ που είχαμε αναλάβει.

Την επόμενη μέρα η κάθε ομάδα ετοίμασε το πλάνο της. Για να δούμε οπτικά διαρόντας τα σχέδια μας δια 2, φτιάξαμε ένα υπο κλίμακα μοντέλο του κήπου. Χρησιμοποιήσαμε πασάλους και ταινία. Το μοντέλο ήταν αρκετά βοηθητικό για αρκετούς λόγους. Φάνηκε ότι το τοπογραφικό σε κάποια πράγματα ήταν ακριβή σε άλλα όχι, αισθητικά πως έμοιαζε, τι καινούργιες ιδεές παίρνω από τον χώρο και πολλά άλλα. Τότε κατάλαβα και τη σημασία ενός μοντέλου και του σχεδιασμού από πριν… Η υλοποίηση γίνεται πιο εύκολη και πιο γρήγορη! Οι προετοιμασίες συνέχισαν με την αγορά των κατάλληλων εργαλείων για την επόμενη μέρα (από τις βίδες μέχρι τα φτυάρια). Ακόμα κι αυτό ήταν μια εμπειρία… Πόσο φτυάρια χρειάζονται τελικά; πόσες βίδες χρειάζεσαι για να βιδώσεις παρτέρια 80 τ.μ.? τι μέγεθος? Ερωτήματα που εαν δεν μπεις στην υλοποίηση, δεν θα αντιμετωπίσεις στον σχεδιασμό.

Την επόμενη μέρα, εγώ κι ο Μπένεντεκ ξυπνήσαμε στις 6 και πήγαμε να πάρουμε την κοπριά. Η διαδικασία δεν ήταν και τόσο ευχάριστη εφόσον η μυρωδιά ήταν ακόμα ενοχλητική παρόλο που είχε χωνευτεί. Υποσχεθήκαμε στους εαυτούς μας ότι αυτή η κοπρία θα ανακατευθεί καλά με το χώμα και θα μπει στα χαμηλότερα στρώματα του παρτεριού για λόγους υγεινής. Γυρίσαμε στο κτήμα κι αρχίσαμε να στήνουμε το εργοτάξιο. Πάγκοι κοπής ξύλου, μέρος που βιδώνουμε, ξύλα, χώμα, κλαδιά, χαρτόνια. Το χώμα έφτασε μετά από λίγο και το χρώμα του μου έφτιαξε τη μέρα. Ήταν βαθύ καφετί, φαινόταν γεμάτο οργανική ύλη και αυτό. Τα ξύλα ήρθαν όμως και την χάλασαν διότι ήταν 10εκ ύψος που σημαίνει ότι έπρεπε να ενωθούν μεταξύ τους 3 κάθε φορά για να φτάσουν το επιθμητό ύψος. Αυτό διπλασίαζε τη δουλειά που έπρεπε να κάνουμε αλλά δεν είχαμε κι άλλη επιλογή….

Η υπόλοιπη ομάδα έφτασε και… εργασία και χαρά. Κάποιοι έκοβαν κλαδιά, κάποιοι ξύλα, κάποιοι βίδωναν και άλλοι μας φέρνανε νερα,φαγητα κτλπ. Η δουλειά προχωρούσε γρήγορα όπως και ο χρόνος. Η μουσική από τα ηχεία μας έκανε να χορεύουμε ενώ βιδώνουμε και να τραγουδάμε ενώ κόβουμε. Ο ένας βοήθαγε τον άλλον και όλοι την ομάδα με τα ΑμεΑ διότι είχε την περισσότερη δουλειά. Θα έκανε παρτέρια 80εκ ύψος έτσι ώστε να είναι προσβάσιμα [πιο πολύ δουλειά όμως]. Ο ήλιος έπεσε και κάτσαμε κα καμαρώσαμε τι είχαμε κάνει μεχρί τότε. Η κατασκευή των παρτεριών θα τελείωνε σύντομα και αύριο θα συνεχίζαμε με το μέσα και τα φυτέματα. Τα συναισθήματα ανάμεικτα διότι δεν ξέραμε αν θα προλαβαίναμε αύριο και αυτό μας άγχωνε λίγο. Το βράδυ γυρίσαμε φάγαμε και πέσαμε για ύπνο νωρίς κουρασμένοι.

Την επόμνη μέρα ξυπνήσαμε με περισσότερη όρεξη και πιασμένοι! Εγώ πήγα πιο νωρίς να ετοιμάσω τα πράγματα και μόλις ήρθαν οι υπόλοιποι ξεκινήσαμε την δουλειά. Ήταν 9 το πρωί και τα καρότσια ήδη ανεβοκατεβαίνανε γεμάτα χώμα να γεμίσουνε τα παρτέρια. Πολύ χώμα..μάλλον τόνος-οι μεταφέρθηκαν εκείνη την ημέρα. Ένας προβληματισμός είχε αρχίσει να με τρώει από χθες… Λόγω των πρωτοβουλιών μου συνεχώς και της προηγούμενης εμπειρίας, κάποιοι ρωτάγανε εμένα συνέχεια τι να κάνουν, με βλέπαν σχεδόν ως αφέντικο της υπόθεσης… Το απαιχθάνομαι. Σταμάτησα να δίνω συμβουλές, πήρα ένα καρότσι και πάνω κάτω , άρχισα να μεταφέρω χώμα χωρίς να με νοιάζει το συνολικό έργο. Από εκεί και μετά τα πράγματα άλλαξαν. Κάποιοι βαρέθηκαν κι έφυγαν. Κάποιοι άλλοι απόρησαν και αναρωτήθηκαν χωρίς να φύγουν. Στη συνέχεια όμως πήρανε τα χρώματα και άρχισαν να βάφουν τα παρτέρια. Μετά κάποιοι άλλοι άρχισαν να φυτεύουν κατα βούληση. Τότε κάποια άλλα άτομα άρχισαν να δίνουν συμβουλές διότι φάνηκε ότι είχαν κι αυτοί κάποια μικρή εμπειρία που όμως μέχρι τώρα δεν είχαν δείξει.

Η αλήθεια είναι ότι εάν έκανα εγώ κάποια πράγματα στο τέλος θα τα έκανα διαφορετικά, αυτό δεν σημαίνει και καλύτερα. Αλλά δεν έχει σημασία αυτό. Σημασία έχει να είναι όλων και  όχι “σωστό”. Πήρα χρόνο έτσι κι εγώ να παρατηρήσω την αυθόρμητη συμπεριφορά όλων. Να παρατηρήσω αυτό που είχαμε φτιάξει αλλά και να μπω στη θέση των άλλων.

Στο τέλος έφτασαν οι οικογένειες που με χαρά αντίκρυσαν το νέα του παρτέρια. Κρίμα που δεν ήξερα ουγγρικά για να καταλάβω τι λέγανε μεταξύ τους. Έτσι έκατσα κι έπαιζα με το παιδάκι μιας οικογένειας όπου μάλλον καταλαβαινόμασταν καλύτερα. Μαζί με την οργάνωση για τα ΑμεΑ ήρθαν και τα ίδια τα άτομα όπου δοκίμασαν την προσβασημότητα των παρτεριών τους.

Η ημέρα έκλεισε με χαιρετισμούς από τον Δήμαρχο(μπλιαχ) με φαμφάρικα λόγια(μπλιαχ) και πολλα χειροκροτήματα (μπλιαχ). Η χαρά στα πρόσωπα των οικογενειών ήταν η καλύτερη ανταμοιβή για εμάς. Χαιρετήσαμε το μέρος που εργαστήκαμε για 2 μέρες και γυρίσαμε σπίτι μας όπου συζητήσαμε για την επιτυχία ή όχι του πρότζεκτ.

Για μένα ξεπεράσαμε τις προσδοκίες, τις δικές μας και διοργανωτών. Όπως κάθε φορά, συνειδητοποιώ πόσο δυνατή είναι η κοινότητα και η δύναμη του μαζί. Ελπίζω να εμπνευστήκανε και οι υπόλοιποι όσο και εγώ και να γεμίσει η Ευρώπη αστικούς αγρούς σαν και τον δικό μας όμορφο αγρό. Η γέφυρα προς Ουγγαρία είναι ανοιχτή και ποιός ξέρει, την επόμενη φορά μπορεί κάποιος άλλος από τον Αγρό να είναι στη θέση μου και να δημιουργήσει άλλες κοινότητες που θα ανθίσουν σαν κι αυτή στο Nagykallo.

ΥΓ. Τα αποτελέσματα της δουλείας μας μετά από 2 μήνες: